سیستم های روغن کاری موتور

نگارش در تاريخ دو شنبه 14 بهمن 1392برچسب:,

توسط دوست

طرز کار سیستم روغنکاری

سیستم روغنکاری روغن را به همهٔ قطعات متحرک موتور می رساند.در شکل (1) سیستم روغنکاری یک موتور چهارسیلندر راست میل سوپاپ رو نشان داده شده است.پمپ روغن،را از سینی کارتر دریافت می کند.این پمپ روغن را از طریق لوله به یاتاقانهای ثابت میل لنگ می رساند و میل لنگ روی این یاتاقانها تکیه دارد.مقداری روغن از یاتاقانهای ثابت،از طریق سوراخهایی که در داخل میل لنگ تعبیه شده،به یاتاقانهای متحرک می رسد روغن از خلاصی یاتاقان عبور می کند و سپس از قطعات متحرک فرو می چکد.

شکل 1 - سیستم روغنکاری یک موتور شمع دار چهارسیلندر میل سوپاپ رو که توربوشارژ کن و روغن سرد کن دارد

در عین حال،روغن از طریق لوله به سر سیلندر می رسد(شکل 1 ) در سر سیلندر روغن از شاه لولهٔ روغن می گذرد و یاتاقانهای میل سوپاپ و اجزای سیستم محرک سوپاپ را روغنکاری می کند.پس از آنکه روغن به همهٔ قطعات موتور رسید،دوباره به درون سینی کارتر می چکد.

در شکل 2 سیستم روغنکاری یک موتور راست سوپاپ رو نشان داده شده است.روغن از طریق میل تایپیتهای توخالی جریان می یابد و انگشتیها و ساقهای سوپاپ را روغنکاری می کند.مقداری از روغنی که از یاتاقانهای متحرک میل لنگ می ریزد،روی جدارهٔ سیلندرها می ریزد.در موتور خورجینی،روغن از یاتاقان متحرک مربوط به هر سیلندر،روی جدارهٔ سیلندر مقابل می ریزد (شکل 3 ).بدین ترتیب پیستون،رینگهای پیستون و گژن پین روغنکاری می شود.

شکل 2 - سیستم روغنکاری موتور راست سوپاپ رو.پیکانها مسیر روغن را تا قطعات متحرک موتور نشان می دهند.

شکل 3 - در بسیاری از موتورهای خورجینی،جداره های سیلندر به وسیلهٔ روغنی که از یاتاقانهای متحرک سیلندر مقابل پاشیده می شود.روغنکاری می شوند.

در بسیاری از موتورها روی هر شاتون شیارها یا سوراخهای کوچک فوران روغن وجود دارد.به کمک این شیارها یا سوراخها پیستون و جدارهٔ سیلندر بهتر روغنکاری می شود.وقتی سوراخ شاتون،در هر دور چرخش میل لنگ،یک بار با سوراخ روغن یاتاقان گرد ثابت جفت می شود،روغن از آن فوران می کند.

روغن موتور

2.هدف از مصرف روغن برای روغنکاری

روغن در موتور چندین کار انجام می دهد.

1.روغن قطعات متحرک را روغنکاری می کند تا کمتر ساییده شوند.خلاصی بین قطعات متحرک(مثلاً یاتاقانها و محورها) با روغن پر می شود.قطعات روی لایه ای از روغن حرکت می کنند.اتلاف توان در موتور کاهش می یابد.

2.روغن با گردش در موتورگرمای آن را جذب می کند.روغن داغ به سینی کارتر باز می گردد و گرمای خود را پس می دهد.مقداری از این گرما از طریق جدارهٔ سینی کارتر،در هوای اطراف دفع می شود.موتور ممکن است روغن پاشهایی داشته باشد که روغن را به زیر پیستونها بپاشند.بدین ترتیب گرمای کف پیستونها کاهش می یابد و پیستونها خنکتر کار می کنند.در موتور،روغن به صورت عامل خنک کننده عمل می کند.

3.روغن،خلاصی بین یاتاقانها و یاتاقان گردهای چرخان را پر می کند.وقتی بارهای سنگین به طور ناگهانی بر یاتاقانها وارد می شود،روغن به ضربه گیری کمک می کند.در نتیجه یاتاقان کمتر ساییده می شود.

4.روغن به درزبندی رینگهای پیستون با جداره های سیلندر کمک می کند روغن علاوه بر روغنکاری پیستون و رینگها کمپرس رد کردن را نیز کاهش می دهد.

5.روغن به صورت پاک کننده عمل می کند.روغن،یاتاقانها و سایر اجزای موتور را می شوید و تمیز می کند.روغن،ذرات گرد وغبار را جذب می کند و آنها را به سینی کارتر می برد.ذرات درشت در ته سینی ته نشین می شوند.وقتی روغن دوباره به موتور فرستاده می شود از فیلتر روغن می گذرد و فیلتر روغن ذرات کوچک را از آن جدا می کند.

3.ویژگیهای روغن موتور

روغن موتور باید ویژگیهایی به شرح زیر داشته باشد:

1.ویسکوزیتهٔ مناسب ویسکوزیته (گرانروی) نشان دهندهٔ مقاومت روغن در برابر حرکت است.روغنی که ویسکوزیتهٔ آن کم باشد رقیق است و با آسانی جاری می شود.روغنی که ویسکوزیتهٔ آن زیاد باشد غلیظ است.این روغن آهسته تر حرکت می کند.

روغن موتور باید ویسکوزیتهٔ مناسب داشته باشد تا بتواند به آسانی به همهٔ قطعات متحرک موتور برسد.روغن نباید خیلی رقیق باشد.روغنی که ویسکوزیتهٔ کمی داشته باشد نمی توان بین قطعات متحرک موتور پایداری کند.اگر روغن خیلی رقیق باشد(ویسکوزیته اش کم باشد)،از بین قطعات متحرک بیرون رانده می شود و این قطعات به سرعت ساییده می شوند.

روغنی که خیلی غلیظ باشد(ویسکوزیتهٔ آن زیاد باشد)،به خصوص وقتی موتور و روغن سرد باشند،خیلی آهسته به قطعات موتور می رسد.این کندی حرکت هم سبب سایش سریع موتور می شود.در صورت غلیظ بودن روغن،وقتی موتور را روشن می کنیم،در لحظه های اول روغن کافی به قطعات متحرک موتور نمی رسد.همچنین در هوای سرد روغنی که ویسکوزیتهٔ آن زیاد است،ممکن است چنان غلیظ باشد که مانع استارت خوردن و روشن شدن موتور شود. روغن موتور معمولی در هوای سرد غلیظ و در هوای گرم رقیق می شود.

2.ضریب ویسکوزیتهٔ روغن این ضریب شاخص تغییرات ویسکوزیتهٔ روغن با تغییر دماست.روغن موتور معمولی در دمای پایین خیلی غلیظ و در دمای بالا خیلی رقیق می شود.موادی به روغن اضافه می کنند تا ویسکوزیتهٔ آن،در سرما و گرما،تقریباً ثابت بماند.

3.عدد ویسکوزیته چندین نوع روغن معمولی وجود دارد.این روغنها را به دو دستهٔ زمستانی و تابستانی تقسیم بندی می کنند.روغنهای زمستانی عبارت اند ازSAE0W،SAE5W، SAE10 W،

, SAE25 W, SAE20 W, SAE15 W SAEصورت اختصاری انجمن مهندسان خودرو است که این رده بندی را ابداع کرده است.W نشانهٔ زمستانی است.روغنهای تابستانی عبارت اند از SAE20و SAE30و ,SAE50, SAE40هرچه این عدد بزرگتر باشد،روغن غلیظتر است.

4.روغن موتور چهارفصل به بسیاری از روغنها موادی می افزایند تا ویسکوزیتهٔ آنها،در گرما و سرما،تقریباً ثابت بماند.روغن چهار فصلSAE5W-30 در سرما ویسکوزیتهٔ معادل روغن SAE5W و در گرماویسکوزیتهٔ معادل SAE30 دارد.خودرو سازان استفاده از روغن موتور چهارفصل را در بیشتر شرایط توصیه می کنند.(شکل 4)

شکل 4 - ویسکوزیتهٔ توصیه شده برای روغن موتور در شرایط دمایی مختلف.

5.مقاومت در برابر تشکیل کربن و اکسایش روغن در هنگام پالایش روغن،مواد شیمیایی خاصی به آن اضافه می کنند که مانع از تشکیل کربن و اکسایش می شود. تشکیل کربن و اکسایش روغن در دمای بالا در داخل موتور رخ می دهد.

6.بازدارنده های خوردگی و زنگ زدگی مواد شیمیایی دیگری هم به روغن اضافه می کنند که مانع خوردگی و زنگ زدن قطعات موتور می شود.این مواد آب را از روی سطوح فلزی کنار می زنند،در نتیجه روغن می تواند این سطوح را بپوشاند.این مواد اسیدها را هم خنثی می کنند.

7.مقاومت در برابر کف کردن روغن بر اثر چرخش میل لنگ هم زده می شود و در نتیجه هوا می گیرد یا کف می کند.در نتیجه کارایی روغنکاری کاهش می یابد.کف کردن می تواند سبب سرریز روغن و جاری شدن آن از طریق سیستم تهویهٔ کارتر به منیفولد بنزین و هواکش شود.با افزودن موادشیمیایی خاص،مانع کف کردن روغن می شوند.با تعبیهٔ یک موجگیر بین سینی کارتر و بدنهٔ موتور نیز می توان کف کردن را کاهش داد.

8.پاک کننده-پخش کننده نقش این مواد شبیه نقش صابون است.این مواد ذرات دوده و گردوغبار را از قطعات موتور جدا می کنند.روغن این ذرات را به سینی کارتر می برد.

9.مقاومت در برابر فشار شدید مواد شیمیایی که به روغن اضافه می کنند،مقاومت لایهٔ روغن را در برابر نفوذ افزایش می دهند.روغن موتور در یاتاقانها و در سیستم محرک سوپاپ در معرض فشار بسیار زیاد قرار می گیرد.مواد شیمیایی مقاوم در برابر فشار شدید با سطوح فلزی وارد واکنش می شوند.در نتیجهٔ افزودن این مواد به روغن،لایه ای محکم و لغزنده تشکیل می شود که در برابر نفوذ و بیرون رانده شدن از بین قطعات متحرک مقاومت می کند.

10.روغنهای به صرفه بعضی از روغنها را به عنوان روغن اصلاح شده یا روغن به صرفه می شناسند(شکل 5).این روغنها مکملهای خاصی دارند(مواد کاهش دهندهٔ اصطکاک)که بعضی از مشخصه های روغن را تغییر می دهند.اصلاح کننده های روغن بر دو نوع اند.یک نوع از آنها ماده ای شیمیایی است که کاملاً در روغن حل می شود.در دومی از پودر گرافیت یا مولیبدن معلق در روغن استفاده می کنند.موتوری که روغن به صرفه دارد،در مقایسه با موتوری که با روغن آزمایشی مشخص شده کار می کند،کمتر سوخت مصرف می کند.روغنهای به صرفه بر دو نوع اند:EC I وEC II.روغن EC II بیشتر از روغن EC I سبب صرفه جویی در مصرف سوخت می شود.

شکل 5 - نشان مؤسسهٔ نفت امریکا(API)که روی قوطیها و ظرفهای روغن مشاهده می شود.

11.روغنهای ترکیبی این روغنها با استفاده از فرایندهای شیمیایی تولید می شوند و لزوماً از نفت خام به دست نمی آیند.متداولترین آنها از ترکیبات کربن و الکل ساخته می شود.روغن دیگری از این نوع از زغال سنگ و نفت خام ساخته می شود.روغن ترکیبی بهتر از روغن معمولی گرما را تحمل می کند و در عین حال لجن(15) و رسوبات کربنی کمتری تولید می کند.شرکتهای تولیدکنندهٔ روغن ادعا می کنند که روغنهای ترکیبی را می توان دیرتر عوض کرد،بدون اینکه موتور در معرض آسیب دیدن قرار بگیرد.خودروسازان برای چند تا از موتورهای جدید،استفاده از روغن ترکیبی را توصیه کرده اند.

4.درجه بندی کاری روغن موتور

روغن موتور را بر اساس ویسکوزیته و بر اساس درجه بندی کاری آن درجه بندی می کنند.این سیستم درجه بندی که مؤسسهٔ نفت امریکا(API) آن را ابداع کرده است،نشان می دهد که هر روغنی برای چه کاری مناسب است.روغنهای مصرفی موتورهای شمع دار هشت درجه دارند:SH,SG,SF.SD,SC,SB,SA .روغنهای مصرفی موتورهای دیزل شش درجه دارند:CF,CE,CD,CC,CB,CA .مصرف روغنهای SA تا SF در موتورهای جدید توصیه نمی شود. در شکل 6 (روغنهای توصیه شده برای موتورهای شمع دار) توصیه های خودرو سازان در مورد روغن مصرفی موتورهای شمع دار(سری S)آمده است.بیشتر خودروهای امروزی روغن SG یاSH مصرف می کنند.

شکل 6 - روغن های توصیه شده برای موتور های شمع دار

1.روغن SF این روغن در سال 1980 به بازار آمد.این روغن،در مقایسه با روغنهای قدیمی،در مقابل تولید ورنی،سایش، گرفتگی توری پمپ روغن،و رسوبگذاری در موتور مقاومت بیشتری دارد.با ورود روغنهای SG به بازار،روغن SF از رده خارج شد.روغن SF دیگر کاربرد گسترده ای نداد.

2.روغن SG این روغن در سال 1989 به باز آمد.این روغن،از لحاظ رسوبگذاری در موتور،اکسایش،سایش موتور و زنگ زدن و خوردگی موتور،از روغن SF بهتر است.هر موتور شمع دار قدیمی می تواند روغن SG یا روغن جدیدتر SH را مصرف کند.

توجه کنید که درجه بندی کاری روغن محدودیتی ندارد.وقتی به روغنی با ویژگیهای اضافی نیاز هست می توان از روغنهای SH یا SI استفاده کرد.

روغن موتورهای دیزل(سری c) باید ویژگیهایی متفاوت با روغن موتورهای شمع دار داشته باشد.درجه های CC,CB,CA منسوخ شده اند.روغنهای CF,CE,CD روغنهایی هستند که در شرایط سخت به کار می روند.بهترین توصیه این است که از روغن مشخص شده در راهنمای دارندگان خودرو استفاده کنید.روغن توصیه شده در این راهنما ممکن است درجه بندی مرکب داشته باشد،مانند SG/CE یا SG/CF .روغنی که مشخصه های مرکب توصیه شده را نداشته باشد ممکن است به موتور صدمه بزند.

5.برچسب قوطی روغن

ویسکوزیته و درجه بندی کاری روغن یکی نیست.روغنی که ویسکوزیتهٔ آن زیاد است،الزاماً روغنی(( سنگین کار)) نیست.ویسکوزیته نشان دهندهٔ غلظت روغن است و به کیفیت((سنگین کاری))آن ربط ندارد.روغنی با درجه بندی ویسکوزیتهٔ SAE 5 W-30

ممکن است از لحاظ درجه بندی کاری از دریجهٔSG یا SH باشد یا درجهٔ مرکبی مانند SG/CF داشته باشد.به همین ترتیب،روغنی با هر درجهٔ ویسکوزیتهٔ دیگر می تواند هر یک از درجه های کاری متداول را داشته باشد.

قوطیها و ظرفهای روغن نشان API(شکل 5)را دارند.در این نشان نوع،ویسکوزیته و درجهٔ کاری روغن ذکر می شود.همیشه باید روغنی را در موتور ریخت که نشان آن با توصیه های ارائه شده در راهنمای دارندگان خودرو در توافق باشد.

اجزای سیستم روغنکاری

6.سینی کارتر

سینی کارتر(شکلهای 7 و 8) از پلاستیک یا فلز ساخته می شود.این سینی را چنان شکل می دهند که با زیر بدنهٔ موتور جفت شود.بین سینی کارتر و بدنهٔ موتور واشری قرار می دهند تا اتصال این دو را درزبندی کند و مانع نشت روغن شود.سینی کارتر،همراه با ته بدنهٔ موتور،کارتر را تشکیل می دهند.کارتر میل لنگ را در بر می گیرد و به عبارتی محفظهٔ میل لنگ است.

شکل 7 - سینی کارتر چند لایه که در آن از لایه های پلاستیکی برای جذب صدا و لرزش موتور استفاده می شود.

شکل 8 - سینی کارتر آلومینیمی ریختگی

بعضی از سینیهای کارتر چندلایه اند(شکل 7)لایه ها یا قطعاتی از مواد پلاستیکی لرزه گیر و مغزیهای فولادی پرسی را به سطوح صاف داخل سینی کارتر متصل می کنند.وقتی سروصدای موتور سبب لرزش سینی فولادی می شود،این لایه های پلاستیکی مانع رسیدن سروصدا و لرزش به سرنشینان خودرو می شوند.انواع دیگر سینی کارتر را از آلومینیم می ریزند.(شکل 8 ).

در سینیهای کارتر،بسته به موتورمورد نظر،معمولاً3 تا 8 لیتر روغن جا می گیرد.پمپ روغن(7 ) روغن را از سینی کارتر به قطعات متحرک موتور می رساند.

پمپ روغن

در شکلهای9 و10 دونوع پمپ روغن مورد استفاده در موتورهای خودرو نشان داده شده است:دنده ای و دوار.پمپ دنده ای یک جفت چرخدندهٔ درگیر شونده دارد.وقتی چرخدنده ها درگیر نیستند،فضای بین دندانه ها با روغنی که از ورودی پمپ می آید پر می شود.چرخدنده ها با هم درگیر می شوند و روغن را با فشار از خروجی پمپ بیرون می رانند.

در پمپ دوار(شکل 10) از دو روتور،یکی داخلی و دیگری خارجی استفاده می شود.روتور داخلی متحرک است و روتور خارجی را به چرخش در می آورد.وقتی روتورها می چرخند،فضای بین برجستگیهای آنها پر از روغن می شود.وقتی برجستگیهای موتور داخلی به داخل فضاهای خالی روتور خارجی می روند،روغن با فشار از خروجی پمپ بیرون رانده می شود.

شکل 9 - اجزای پمپ روغن دنده ای

شکل 10 - (اجزای پمپ روغن دوار)

برای به حرکت درآوردن پمپ روغن از روشهای مختلفی استفاده می شود.در موتورهای سوپاپ رو،معمولاً چرخدندهٔ مارپیچی میل سوپاپ که به دلکو توان می رساند،پمپ روغن را هم به کار می اندازد.در بعضی موتورها دلکو مستقیماً از سر میل سوپاپ رو توان می گیرد در این موتورها پمپ روغن با استفاده از محور محرک جداگانه یا میل دندهٔ واسطه به کار می افتد.در سایر موتورها،از جمله در بسیاری از موتورهای بی دلکو پمپ روغن را میل لنگ به کار می اندازد(شکل 1 ).پمپ روغن مورد استفاده در این نوع موتورها می تواند دنده ای یا دوار باشد.

شیر فشار شکن

برای جلوگیری از افزایش بیش از اندازهٔ فشار روغن،سیستم روغنکاری به یک شیر تنظیم فشار یا شیر فشار شکن مجهز است.این شیر از یک ساچمه یا پیستون فنر سوار تشکیل می شود(شکلهای 1 و 10).وقتی فشار به مقداری از پیش تعیین شده می رسد،ساچمه یا پیستون فنر را فشار می دهند.در نتیجه دریچه ای باز می شود که روغن را به سینی کارتر باز می گرداند و به اندازه ای روغن از شیر فشار شکن عبور می کند که مانع افزایش بیش از اندازهٔ فشار روغن شود.پمپ روغن در حالت عادی می تواند بیش از نیاز موتور،روغن تلمبه کند.

9.روغن سرد کن

بعضی از موتورها روغن سردکن دارند(شکل 1 ).این دستگاه مانع داغ شدن روغن می شود.در روغن سرد کن،آب از اطراف لوله های حاوی روغن داغ می گذرد و گرمای اضافی آنها را می گیرد و در رادیاتور پس می دهد.هوای بیرون که از اطراف رادیاتور می گذرد این گرما را با خود می برد.

در شکل 11 سیستم دیگری برای انتقال گرمای روغن به آب نشان داده شده است.شیلنگی که از فیلتر روغن منشعب می شود روغن موتور را به لولهٔ روغن سرد کن در منبع بغلی رادیاتور می رساند.وقتی روغن در این لوله پایین می رود،گرمای خود را به آب رادیاتورمی دهد.سپس روغن خنک به فیلتر روغن و از آنجا به موتور باز می گردد.در جعبه دنده های خودکار از سیستم مشابهی برای خنک کردن سیال استفاده می شود.

در موتورهایی که در شرایط سخت کار می کنند،مانند موتور تاکسیها و موتور اتومبیلهای پلیس از روغن سرد کن رادیاتور مانندی به نام رادیاتور روغن استفاده می شود که آن را جلو رادیاتور موتور نصب می کنند.گرمای اضافی روغن به هوایی که از میان پره های روغن سرد کن می گذرد انتقال می یابد.

شکل 11 - جریان روغن بین موتور و لولهٔ روغن سرد کن در منبع بغل رادیاتور

10.فیلتر روغن

همهٔ سیستمهای روغنکاری موتور،فیلتر روغن دارند(شکلهای 1و 2 و 12) روغنی که از پمپ می آید،پیش از رسیدن به یاتاقانهای موتور از فیلتر روغن عبور می کند.این فیلتر یک صافی کاغذی چین خورده دارد.صافی کاغذی روغن را از خود عبور می دهد،اما ذرات گرد وغبار و کربن موجود در آن را نگه می دارد.

شکل 12 - جریان روغن در فیلتری که شیر کنار گذار دارد.

این فیلتر یک شیر کنارگذر فنر سوار دارد(شکل 12).اگر فیلتر بگیرد،این شیر باز می شود تا موتور بی روغن نماند.در این حالت روغن،بدون عبور از فیلتر،مستقیماً وارد موتور می شود.اما پیش از بروز چنین وضعیتی باید فیلتر را عوض کرد .

بعضی از فیلتر های روغن،شیر مانع تخلیهٔ روغن دارند.این شیر از تخلیهٔ روغن فیلتر در هنگام خاموش شدن موتور جلوگیری می کند.وقتی فیلتر روغن پر باشد،بلافاصله پس از استارت زدن روغن به موتور می رسد.در نتیجه سایش و احتمال آسیب دیدن موتور کاهش می یابد.

در شکلهای (1و 12) یک فیلتر روغن خارجی نشان داده شده است.این فیلتر از بیرون روی موتور بسته می شود.

بعضی از موتورها فیلتر روغن داخلی دارند(شکل 13).این نوع فیلترها داخل سینی کارتر نصب می شوند و مستقیماً به پمپ روغن متصل اند.با باز کردن پیچ تخلیهٔ بزرگ کارتر می توان به فیلتر روغن دسترسی پیدا کرد.

شکل 13 - فیلتر روغن داخلی که به پمپ روغن واقع در سینی کارتر متصل است

شاخصهای سیستم روغنکاری

11.شاخصهای فشار روغن

شاخص فشار روی داشبورد،راننده را از کم بودن فشار روغن آگاه می کند.شاخصهای فشار روغن بر چهار نوع اند:

1.چراغ فشار روغن این چراغ با باتری،مغزی سوئیچ و کلید فشار روغن، که روی موتور نصب می شود،اتصال متوالی دارد( شکل 14 ) وقتی موتور کار نمی کند کلید فشار روغن بسته است.وقتی سوئیچ باز می شود،چراغ فشار روشن می شود.به محض روشن شدن موتور،در سیستم روغنکاری فشار ایجاد می شود.ایجاد فشار سبب باز شدن کلید فشار روغن می شود و چراغ روغن خاموش می شود،هرگاه فشار روغن از میزان معینی کمتر شود،کلید فشار روغن بسته می شود و چراغ روشن می شود.

شکل 14 - مدار برق چراغ فشار روغن

2.درجهٔ روغن برقی در شکل 15یک درجهٔ قیاسی فشار روغن نشان داده است.طرز کار این درجه شبیه درجهٔ بنزین است.درجهٔ فشار روغن ممکن است مغناطیسی یا گرمایی باشد.در درجهٔ روغن مغناطیسی،که در شکل 15 نشان داده شده است،واحد فرستندهٔ درون موتور دیافراگمی دارد که به یک کنتاکت لغزشی متصل است.فشار روغن موتور دیافراگم را به سوی بالا می راند.در نتیجه کنتاکت لغزشی در طول مقاومت حرکت می کند.افزایش فشار روغن سبب می شود که اتصال لغزشی مقاومت مدار را افزایش دهد.در نتیجه مقدار جریانی که از مدار می گذرد کاهش می یابد.بدین ترتیب پیچک سمت راست می تواند عقربه را به طرف راست بکشاند و افزایش فشار روغن را نشان دهد.

شکل 15 - مدار برقی درجهٔ فشار روغن مغناطیسی

3.درجهٔ روغن الکترونیکی بسیاری از خودروها خوشهٔ ادوات الکترونیکی جلو داشبورد دارند در این سیستم شاخص فشار روغن،چراغ یا درجه ای الکترونیکی است.این درجه معمولاً نمایشگری به صورت نمودارمیله ای دارد که از تعدادی بند،شبیه دماسنج نشان داده شده تشکیل می شود.هرچه بندهای بیشتری نمایان شود فشار روغن بیشتر است.بالا یا پایین بودن فشار روغن سبب چشمک زدن نمودار میله ای می شود.

4.درجهٔ رقمی بعضی از خودروهایی که خوشهٔ ادوات الکترونیکی جلو داشبورت دارند به درجهٔ فشار روغن رقمی مجهزند.عددی که این درجه نشان می دهد فشار روغن بر حسب پوند بر اینچ مربع یا کیلو پاسکال است.

12 –شاخصهای تراز روغن

از شاخص تراز روغن که آن را گیج روغن یا میل روغن نما(شکل 2 )می نامند،برای نشان دادن تراز روغن در کارتر استفاده می شود.میل روغن نما کاملاً در روغن فرو می رود.برای اطلاع از تراز روغن باید میل را بیرون بکشید و ببینید که روغن تا کجای میل می رسد.نشانه های روی میل معمولاً «پر» یا «روغن بریز» را نشان می دهند.وقتی میل روغن نما را در محل خود قرار می دهیم،مجرا درزبندی می شود و از ورود روغن صاف نشده به کارتر و خروج گاز از کارتر جلوگیری می کند.

بعضی از خودروها چراغ کمبود روغن دارند.حسگر تراز روغن (شکلهای 1 و 16 )که در سینی کارتر قرار دارد به چراغ«تراز روغن را وارسی کن»متصل است.وقتی سوئیچ را باز می کنیم تا استارت بزنیم،حسگر تراز روغن در کارتر را وارسی می کند.اگر سطح روغن خیلی پایین نباشد،وقتی موتور روشن می شود،چراغ روغن خاموش می شود.اگر موتور به یک لیتر یا بیشتر روغن نیاز داشته باشد،حسگر چراغ«تراز روغن را وارسی کن»را روشن می کند.در خودروهایی که خوشهٔ ادوات الکترونیکی جلو داشبورد دارند به جای روشن کردن چراغ روغن،عبارت«روغن را وارسی کن»نمایان می شود.

شکل 16 - حسگر تراز روغن در سینی کارتل

13.شاخص تعویض روغن

روی داشبورد بعضی از خودروها پایشگر عمر روغن یا چراغ تعویض روغن وجود دارد.این چراغ راننده را از زمان تعویض روغن مطلع می کند.این چراغ را مدول کنترل بدنه یا مدول کنترل سیستم انتقال توان کنترل می کند.

این مدول مدت کارکرد موتور،دمای آب،دور موتور و سایر متغیرها را می پاید.در نتیجه مدول می تواند زمان تعویض روغن را بر اساس شرایط واقعی رانندگی خودرو محاسبه کند.سپس مدول چراغ«روغن را فوراً عوض کن» را روشن می کند.این چراغ،هر بار که موتور روشن می شود،ممکن است تا 60 ثانیه روشن بماند.خودروهایی که خوشهٔ ادوات الکترونیکی جلو داشبورد دارند می توانند پیام«روغن را عوض کن»را نمایش دهند.

تهویه و آلودگی

14 تهویهٔ کارتر

وقتی موتور روشن است هوا باید در کارتر جریان داشته باشد.بدین ترتیب،آب،بنزین و گازهایی که بر اثر کمپرس رد کردن وارد کارتر شده اند از کارتر بیرون می روند.تهویهٔ کارتر از تشکیل لجن هم جلوگیری می کند.در بیشتر موتورها تهویهٔ کارتر به وسیلهٔ سیستم تهویهٔ مثبت کارتر انجام می شوند.

15.تشکیل لجن

لجن ماده ای غلیظ ، کرم مانند و سیاه است که در موتور تشکیل می شود.این ماده با بستن منفذهای توری،مجراها و لوله های روغن از گردش روغن جلوگیری می کند.

1.طرز تشکیل لجن آب به دو طریق در کارتر جمع می شود.اول اینکه آب به صورت یکی از محصولات جنبی احتراق تشکیل می شود و در نتیجهٔ کمپرس رد کردن به کارتر می رسد.دوم اینکه سیستم تهویهٔ کارتر هوا را از کارتر عبور می دهد.رطوبت هوا روی قطعات سرد موتور چگالش می یابد و به آب تبدیل می شود.میل لنگ مانند همزنی بزرگ عمل می کند و آب و روغن را هم می زند و لجن تولید می کند.این لجن از ذرات گرد وغباروکربن تشکیل می شود.

2.چرا لجن تشکیل می شود هر بار که موتور روشن می شود،اگر خودرو مسافتی طولانی را بپیماید آب موجود در کارتر تبخیر می شود.سیستم تهویهٔ کارتر بخار آب را خارج می کند و لجن تشکیل نمی شود.اما وقتی موتور اغلب اوقات سرد کار کند لجن تشکیل می شود.مثلاً اگر هر بار که موتور را روشن می کنیم مسافتی کمتر از 3 کیلومتر را بپیماییم،لجن آب تشکیل می شود.در این سفرهای کوتاه موتور فرصت گرم شدن و رسیدن به دمای کاری عادی را پیدا نمی کند.در نتیجه آب در روغن باقی می ماند و لجن تشکیل می شود.وقتی موتور بدون ترموستات کار کند،یا ترموستات آن در دمای پایین باز شود،باز هم لجن تشکیل می شود.

3.جلوگیری از تشکیل لجن برای جلوگیری از تشکیل لجن خودرو را باید به طور مرتب،به مدت طولانی راند تا موتور به دمای عادی کاری برسد.در این صورت آب درون کارتر تبخیر می شود.مسافت لازم برای رسیدن موتور به دمای عادی کاری در زمستان 16 کیلومتر و در تابستان 6 کیلومتر است.در غیر این صورت بهتر است روغن را زودتر عوض کنید.

عیب یابی سیستم روغنکاری

16.مشکلات سیستم روغنکاری

دوتا از متداولترین شکایتهایی که به سیستم روغنکاری مربوط می شوند عبارت اند از:

1.موتور زیاد روغن مصرف می کند

2.چراغ یا درجهٔ فشار روغن کمبود روغن را نشان می دهد

17.مصرف روغن

موتور از طریق سوزاندن ونشت،روغن کم می کند(شکل 17 محلهای احتمالی نشت روغن از موتور)سه عامل بر مصرف روغن مؤثرند.این عاملها عبارت اند از دور موتور،ساییدگی موتور و درزبندی موتور.

1.دور موتور دور بالا سبب افزایش دما و کاهش ویسکوزیتهٔ روغن می شود.در این حالت روغن آسانتر از رینگهای پیستون می گذرد و به محفظهٔ احتراق می رسد تا بسوزد.دور بالا نیروی گریز از مرکزی را که میل لنگ بر روغن وارد می کند و آن را به طرف یاتاقانهای متحرک می راند نیز افزایش می دهد. در نتیجه روغن بیشتری به جدارهٔ سیلندرها پاشیده می شود.دور بالا سبب می شود که رینگهای روغن بلرزد یا شناور شود.در نتیجه روغن بیشتری از رینگها عبور می کند و به محفظهٔ احتراق می رسد.هوای تهویهٔ کارتر با چنان سرعتی از کارترعبور می کند که مقداری از روغن را به صورت مه با خود می برد.این مه روغن به محفظه های احتراق می رسد و در آنجا می سوزد.

2.سایش موتور وقتی قطعات موتور ساییده می شوند،مصرف روغن افزایش می یابد.یاتاقانها،در نتیجهٔ ساییدگی،روغن بیشتری به جدارهٔ سیلندرها می پاشند.سیلندرهای ساییده و مخروطی شده مانع عمل صحیح رینگهای روغن می شوند.شکل واندازهٔ آنها طوری تغییر نمی کند که بتوانند روغن اضافی را از جدارهٔ سیلندر پاک کنند.در نتیجه مقدار بیشتری روغن وارد محفظه های احتراق می شود.

روغن می سوزد و رسوب کربنی به جا می گذارد که در محفظه های احتراق و روی سوپاپها وسر پیستونها می نشیند ووبیشتر باعث انفجار سوخت می شود این رسوب شمعها را نیز کثیف می کند و سبب می شود رینگها به شیارهای خود بچسبند.وقتی رینگها ساییده می شوند و اندکی کوچکتر می شوند،در عین حال سیلندرها هم گشادتر می شوند،وضعیت بدتر می شود.در نتیجه نیروی درزبندی که رینگها بر جدارهٔ سیلندر وارد می کنند کاهش می یابد.

سایش راهنمای(گیت) سوپاپهای بنزین نیز مصرف روغن را افزایش می دهد.روغن نشت می کند و از ساق سوپاپ می گذرد.مکش سبب می شود که هر بار که سوپاپهای بنزین باز می شوند،روغن همراه با مخلوط هوا-سوخت وارد محفظه های احتراق شود.سایش راهنمای(گیت) سوپاپهای دود نیز سبب روغن سوزی می شود.روغن از این طریق وارد منیفولد دود می شود و بر اثر تماس با گازهای داغ حاصل از احتراق می سوزد.نصب راهنماهای جدید،برقو زدن آنها و استفاده از سوپاپهایی با ساقهای قطورتر،وبه کارگیری کاسه نمد ساق سوپاپ به کاهش مصرف روغن کمک می کند.به علاوه می توان راهنماهای سوپاپ به کاهش مصرف راهنماهای سوپاپ را آج زد وبرقو زد تا خلاصی مناسب ایجاد شود.در فصل 30 تعمیر و نگهداری راهنمای سوپاپ و کاسه نمد ساق سوپاپ را شرح می دهیم.

3.درزبندی موتور در شکل 17 محلهای احتمالی نشت روغن از موتور نشان داده شده است.یکی از دلایل اتلاف روغن خرابی کاسه نمدهای موتور است.در نتیجهٔ خرابی کاسه نمدها روغن به بیرون از موتور نشت می کند و روی زمین لکه هایی به جا می گذارد.روغن ممکن است در نتیجهٔ شل بودن اتصال یا فیلتر،یا از کاسه نمد یا واشر خراب نشت کند.گاهی با افزودن رنگ به روغن و سپس روشن کردن ناحیه ای که روغن از آن نشت می کند با استفاده از نور فرابنفش می توان منبع نشت روغن را مشخص کرد.

شکل 17 - محلهای احتمالی نشت روغن از موتور

18.شاخص فشار روغن،فشار را کم نشان می دهد

گاهی چراغ روغن چشمک می زند یا روشن می شود،یا درجهٔ روغن فشار روغن را کم نشان می دهد.احتمالاً تراز روغن در کارتر پایین است.پمپ همیشه نمی تواند از کارتر روغن بگیرد.ممکن است روغن گیر (شکلهای 1 سیستم روغنکاری یک موتور شمع دار چهارسیلندر میل سوپاپ رو که توربوشارژ کن و روغن سرد کن دارد و 2 سیستم روغنکاری موتور راست سوپاپ رو.پیکانها مسیر روغن را تا قطعات متحرک موتور نشان می دهند.).افتاده باشد یا بر اثر کج و معوج شدن سینی کارتر،به طرف بالا رانده شده باشد.برخورد با جدول یا برآمدگی دیگری در سطح جاده یا خیابان می تواند سبب قُر شدن کارتر شود.علت دیگر ممکن است گرفتگی لولهٔ روغن،بر اثر مصرف اضافی مادهٔ درزگیر یا تولید لجن باشد.

تراز روغن در سینی کارتر را وارسی کنید.اگر روغن کافی در کارتر هست،ممکن است کلید فشار روغن خراب باشد.کلید سالم به جای آن نصب کنید یا فشار سنج ببندید(شکل 18 )سپس موتور را روشن کنید و ببینید که آیا چراغ یا فشار سنج وضعیت صحیح را نشان می دهند یا نه.سروصدای تایپیتها و یاتاقانها هم ممکن است از کم بودن فشار روغن ناشی شود.